Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu, daha yaygın bilinen ismiyle AIDS, İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü (HIV)’nün neden olduğu bir hastalıktır. HIV bedenin savunma sistemini zayıflatarak farklı fırsatçı mikropların şiddetli enfeksiyonlarına çanak tutuyor, ayrıyeten kanser gelişimine de neden olabiliyor. Başlangıçta pek belirti vermeyen HIV enfeksiyonunun en son evresi AIDS’tir.
Birleşmiş Milletler bilgilerine nazaran, 2022 yılında dünya genelinde 1.3 milyonu yeni olmak üzere toplam 39 milyon HIV taşıyıcısı bulunuyor. Bu hastaların ise 29.8 milyonu HIV tedavisi alabiliyor. 2022 yılında 630.000 kişi AIDS ile alakalı hastalıklara bağlı olarak hayatını kaybetti. Salgının başladığı 1981 yılından bu yana ise toplam 85.6 milyon bireye HIV bulaştı ve 40.4 milyon kişi hayatını kaybetti.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2021 sonu itibariyle 32.000 kayıtlı HIV taşıyıcısı bulunurken kanıtlanmamış olay sayısının 65-70.000 ortasında olabileceği iddia ediliyor. Yine Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2022 yılında 62’si yerli olmak üzere toplam 84 hadise tespit edildi.
Nasıl Bulaşır? Nasıl Bulaşmaz?
HIV’in çoklukla korunmasız cinsel bağ ile bulaştığına dikkat çeken Murat İçen, “HIV, kan, anne sütü, sperm ve vajina salgısı üzere beden sıvıları yoluyla olduğu üzere doğum esnasında ve virüs bulaşmış şırınga ya da iğnelerin damar içine kullanılmasıyla da bulaşabilir. Damarların yanı sıra ortak kullanılan tırnak makası ve jilet üzere aletlerle bedenin yüzeyindeki ya da ağız, vajina yahut rektum üzere içindeki kesik ve çatlaklardan da virüs girebilir. İnançlı olmayan cerrahi teşebbüs, akapunktur, hijyen kurallarına uymadan yapılan dövme ve kazara iğne batmasına maruz kalmak yoluyla da bulaşma olabilmektedir.
Tüm HIV bulaşmalarının %80-85’i cinsel bağlantı, bunun büyük kısmı de karşı cinsle temas yoluyla gerçekleşmektedir. Toplumda yersiz tedirginlik yarattığından HIV’in tükürük, gözyaşı, ter üzere beden sıvılarıyla, öksürükle teneffüs yoluyla ya da tokalaşma, sarılma üzere deri temasıyla, sivrisinek yahut böcek sokmasıyla ya da ortak tuvalet kullanımıyla bulaşmadığını belirtmekte yarar vardır” dedi.
Belirtileri Nelerdir?
HIV bedene girmesinden sonra haftalar içinde ateş, baş ağrısı, döküntü, boğaz kızarıklığı üzere üst teneffüs yolu infeksiyonu gibisi şikayetlere neden olur ve kuşkulu temas dikkate alınmadığında ekseriyetle atlanır. Şikayetler zaten geçer ve 8-10 yıl kadar sürebilen sessiz periyoda girilir. Bu mühlet zarfında virüs kanda çoğalır, HIV taşıyıcısı virüsü diğerlerine bulaştırabilir. Vakitle bedenin savunma elemanları olan akyuvar sayısı düşer ve fırsatçı mikroplara infeksiyon için uygun bir ortam yaratılmış olur. Lenf bezleri büyür, kilo kaybı, ateş, inatçı ishaller ve öksürük şikayetleri gelişir ve AIDS tablosu oturmuş olur.
Tedavisi Mümkün Müdür?
ABD’de birinci AIDS olaylarının bildirildiği 1981 yılından HIV’e karşı tesirli birinci ilacın kullanıma sunulduğu 1987 yılına kadar hayat beklentisi aylarla sınırlıyken geliştirilen tedavilerle tam şifa sağlanabilmiş olmasa da virüs taşıyıcıları olağan bir hayat sürebilmektedir. Tedavi ile virüs yükü saptanamayacak seviyeye indirilen taşıyıcıların partnerlerine HIV bulaştırmıyor olması, erken sağlanan tedavinin taşıyıcı yanında toplum sıhhati için de ehemmiyetini vurgulamaktadır. Bu nedenle korunmasız ilgiye girenlerin, kuşkulu cinsel teması olanların ve HIV sıklığı yüksek olan bölgelere seyahat edenlerin HIV testi yaptırması büyük kıymet taşımaktadır.
